Vrouwen, filosofie en verzet tegen seksisme, zo oud als de wereld.
Reactie van Drs. P. Douqué op de lezing van intercultureel filosofe Renate Schepen over de Latijns-Amerikaanse filosofie en met name de Mexicaanse filosofe Sor Juana Inés de la Cruz.
Op 15 oktober gaf intercultureel filosofe Renate Schepen een lezing in het HUMA-café, over de Latijns-Amerikaanse filosofie en met name de Mexicaanse filosofe Sor Juana Inés de la Cruz. Helaas miste ik dat, maar ik vond het zeer verheugend zo’n uitstapje buiten de westerse canon en de aandacht voor een vrouwelijke geest.
Graag zou ik willen verwijzen naar een kostelijk boek waarin de la Cruz voorkomt en je meegenomen wordt naar de baanbrekende teksten over gender en filosofie van drie heel verschillende vrouwelijke filosofen:
Joyce Pijnenburg, cultuur en religiewetenschapster, verzorgde de vertaling van de originele teksten en de indrukwekkend scherpe inleiding van het boek: ‘Pen, Bed en Habijt. Drie vrouwen over gender, seks en redelijkheid.’
Christine de Pizan (14e-15e eeuw) was met haar openbare brieven de aanstichtster van de eerste westerse feministische beweging. Dichter-filosofe en sekswerker Tullia d’Aragona (16e eeuw) daagde haar mannelijke gesprekspartners uit om de grondvesten van de filosofie te betwijfelen. Non Sor Juana (17e eeuw) dichtte over genderverschil en de hypocrisie van de mannelijke elite, aldus de flaptekst. Drie filosofes vragen zich hardop af wat redelijkheid inhoudt in een cultuur die gebaseerd is op irrationele rangordes.
Prachtig, scherp en op zijn tijd ook amusant is de ‘Dialoog over de oneindigheid van de Liefde’ van Tullia d’Aragona. De mens als belichaamd wezen komt mijns inziens aandacht tekort in de filosofie. Zo niet bij Tullia. Tullia wil voorbij de tweedeling van de Aristotelische Logos (superieur) en de materie die het lichaam is (inferieur, met name het vrouwelijke dierlijke lichaam).
“Is niet juist de samenstelling van lichaam en ziel een volmaakt geheel?” Zij ziet als kennis ook ervaringskennis. Zij stelt dat de ziel helemaal niet beter af is in een van het lichaam verloste staat, bevrijd van de materie. Volgens de christelijke traditie zoals gecombineerd met het aristotelisme werden de lichamelijke verlangens veroorzaakt door de beperktheid en materialiteit van het lichaam en verklaard door de verleidelijkheid en losbandigheid van vrouwen. Tullia’s theorie impliceert dat het lichamelijk verlangen geen beperking is. Zij zegt dat de materie misschien wel bestaat uit een eindeloos potentieel, anders dan Aristoteles haar zich voorstelde (zie: blz 49, 50).
Even een bruggetje naar Merleau Ponty die het lichaam behalve als objectieve materie – Der Körper – ook benoemt als subjectieve ervaring – Das Leib. Hiernaar werd ook verwezen in een interessant stuk over het lichaam door de geschiedenis heen ‘Beelden van het Lichaam: Van verleden tot heden’ door Prof. Jenny Slatman. Van Aristoteles via Descartes naar Merleau Ponty en naar het gevolg van het lichaam als machinedenken voor de geneeskunde. Een optreden van haar is terug te zien in Studium Generale 13 sept ’21 bij Universiteit Utrecht: Filosofie: waarom bestaat dé mens niet? De mens als belichaamd subject.
Dit artikel is geschreven door: Drs. P. Douqué
(biopsychosoc.psychologe, sekse/gender special.)
Reageren? Stuur een mail naar [email protected].
Meer inspiratie in Amsterdam? Binnenkort op de agenda:
Lijst van evenementen
-
In samenwerking met Slot Loevestein brengt het Humanistisch Verbond de tentoonstelling Tegenpolen: een zintuigelijke en verdiepende ervaring van polarisatie door de eeuwen heen.
Locatie: Slot Loevestein, Poederoijen -
Humanisme is een onuitputtelijke bron van inspiratie. Benieuwd wat het voor jou kan betekenen? Doe de kennismakingscursus.
Locatie: Huis de Pinto, Amsterdam -
Waarom liggen in Amsterdam de filosofen op straat? En wat heeft dat te maken met de grotere pers- en geloofsvrijheid van Amsterdam in de 17e eeuw? Ontdek via de filosofietegelroute hoe de relatieve vrijheid van Amsterdam een belangrijke rol speelde voor grote filosofen zoals Descartes, Hobbes en Spinoza. De gids is Vincent van Wijk.
Locatie: Startpunt: De Brakke Grond, Amsterdam -
Donderdag 19 september organiseert de Openbare Bibliotheek in Weesp, een themaochtend over humanisme. Spreker is Guus Bakker, voorzitter van het Humanistisch Verbond, afdeling Amsterdam-Amstelland. Het zal vooral gaan over nu: hoe kun je nog steeds de mens centraal blijven stellen met zoveel ellende om ons heen?
Locatie: OBA Weesp, Weesp
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.