Humanisme: vrij denken, samen leven

Vrij denken samen leven. Deze vier woorden geven weer waar het in het humanisme om te doen is. In het humanisme kunnen twee belangrijke motieven en inspiratiebronnen worden onderscheiden: het ideaal van een menswaardig bestaan voor allen en het ideaal van autonomie, individuele vrijheid en het ontwikkelen van het vermogen zelf na te denken

Hoewel het ideaal van een menswaardig bestaan en het ideaal van van autonomie, vrijheid en het vermogen tot zelf nadenken natuurlijk als zodanig erg belangrijk zijn, wil het humanisme vooral ook aandacht vragen voor het feit dat deze idealen samengaan en samen horen te gaan.

Humanisme is een levensbeschouwing waarin de mens en de menselijke ontwikkeling centraal staan. Humanisten hebben er vertrouwen in dat ieder individu zelf kan nadenken, zelf kan oordelen en zijn eigen leven kan inrichten. Dit is zeker geen gemakkelijke opgave. In het dagelijks leven word je geconfronteerd met allerlei moeilijkheden, met onmacht van jezelf en van anderen, met verwachtingen, met starre omstandigheden. Zelf denken en je leven inrichten op een manier die bij jou past, is geen makkelijke opgave maar het is wel het ideaal dat humanisten nastreven.

Ieder mens is anders, en deze verschillen zijn wat humanisten betreft goed en waardevol. Het gaat er in de humanistische levensbeschouwing dus niet om dat iedereen hetzelfde doet of vindt, het gaat erom dat mensen proberen hun leven zo in te richten dat het voor hen waardevol en betekenisvol is, dat ze zich erin herkennen, dat ze een leven leiden dat voor hen als individu waardevol en betekenisvol is. Dat kan voor iedereen anders zijn.

Dit zelf denken, deze poging een autonoom mens te worden, vindt plaats in een samenleving. En dat is maar goed ook. Het individu staat niet in zijn eentje op aarde. De autonome mens is niet een doorgeschoten individualist. Humanisten gaan ervan uit dat individuele vrijheid en autonomie niet betekenen dat je zomaar je eigen gang gaat. De humanistische levensbeschouwing streeft een menswaardig bestaan voor iedereen na, voor alle individuen. In een samenleving verdient ieder mens respect en heeft iedereen recht op ontplooiing. Niet omdat ze tot een bepaalde groep behoren, een bepaalde huidskleur hebben of bepaalde kleren dragen, maar omdat ze mens zijn.

Zelf denken kan pas in een goede samenleving en goed samen leven vraagt kritische individuen die zelf denken.